Wyobraź sobie, że w poniedziałkowy poranek włączasz komputer, a na ekranie widzisz tylko komunikat: „Twoje pliki zostały zaszyfrowane. Zapłać okup, jeśli chcesz je odzyskać”. To nie jest odległy scenariusz – to codzienność wielu polskich firm, urzędów i nawet szkół. Ransomware nie wybiera – atakuje każdego, kto nie jest przygotowany. Co zrobić, gdy to spotka właśnie Ciebie lub Twoją organizację?
Co to jest ransomware?
Ransomware to złośliwy program, który blokuje dostęp do Twoich plików i żąda pieniędzy za ich odblokowanie. Często atakujący grożą też ujawnieniem poufnych danych. W Polsce coraz więcej firm i instytucji pada ofiarą takich ataków – i niestety, nie zawsze mają plan awaryjny.
Słowniczek pojęć
Co zrobić, gdy padniesz ofiarą ransomware?
1. Zatrzymaj się i nie panikuj
To najważniejsze. Atak ransomware to szok, ale szybka i spokojna reakcja może uratować Twoje dane.
2. Odłącz zainfekowane urządzenie od sieci
Wyjmij kabel sieciowy, wyłącz Wi-Fi, odłącz komputer od reszty firmy. Im szybciej to zrobisz, tym mniejsze straty.
3. Nie płać okupu
Nie ma żadnej gwarancji, że odzyskasz pliki. Płacąc, finansujesz przestępców i zachęcasz ich do kolejnych ataków.
4. Zgłoś incydent
- Powiadom dział IT lub osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo.
- Zgłoś atak do CSIRT NASK i na policję. To ważne – nie tylko dla Ciebie, ale i dla innych.
5. Sprawdź, co zostało zaszyfrowane
Zorientuj się, które pliki i systemy są zablokowane. Czy atak dotyczy tylko jednego komputera, czy całej sieci?
6. Przywróć dane z backupu (jeśli masz kopie zapasowe)
To najprostszy sposób na powrót do pracy. Upewnij się, że backup nie został zainfekowany.
7. Usuń wirusa i zabezpiecz system
- Przeskanuj komputery programem antywirusowym.
- Zmień wszystkie hasła – do poczty, systemów, chmury.
- Zaktualizuj oprogramowanie i wprowadź dodatkowe zabezpieczenia (np. dwuskładnikowe logowanie).
8. Przeanalizuj, jak doszło do ataku
- Przeszkol zespół, by wiedział, jak unikać podobnych zagrożeń w przyszłości.
- Czy ktoś kliknął w podejrzany link?
- Czy system był nieaktualny?
Ransomware to nie tylko „problem techniczny”, ale też test odporności całej firmy. Najważniejsze to nie panikować, działać według planu i nie ukrywać problemu. Warto mieć gotowy scenariusz reakcji i regularnie go ćwiczyć.
Czego nie robić podczas ataku ransomware?
- Nie próbuj samodzielnie „odblokować” plików z internetu – możesz tylko pogorszyć sytuację.
- Nie ukrywaj incydentu przed szefem czy zespołem – im szybciej wszyscy wiedzą, tym lepiej.
- Nie ignoruj ataku – nawet jeśli wydaje się, że problem zniknął, wirus może nadal działać w tle.
W 2021 roku Urząd Miasta Olsztyna padł ofiarą ataku ransomware. Cyberprzestępcy zaszyfrowali systemy informatyczne urzędu, co uniemożliwiło obsługę mieszkańców i dostęp do wielu dokumentów. Pracownicy musieli przejść na obsługę papierową, a przywracanie systemów trwało kilka dni. Dzięki temu, że urząd posiadał kopie zapasowe i współpracował z ekspertami ds. cyberbezpieczeństwa, udało się odzyskać większość danych bez płacenia okupu. Ten przypadek pokazuje, jak ważne są backupy i szybka reakcja na incydent.
Atak ransomware może przydarzyć się każdemu – niezależnie od wielkości firmy czy branży. Najważniejsze to działać szybko, nie płacić okupu i mieć sprawdzony plan awaryjny. Regularne backupy, szkolenia i współpraca z ekspertami to najlepsza inwestycja w bezpieczeństwo. Nie czekaj, aż będzie za późno – przygotuj się już dziś.
FAQ
Niestety nie. Jeśli nie masz backupu, odzyskanie plików może być niemożliwe lub bardzo kosztowne.
Nie. Płacenie nie daje gwarancji odzyskania plików i wspiera przestępców.
Kliknięcie w fałszywy link, brak aktualizacji systemu, słabe hasła.
Tak, jeśli incydent dotyczy infrastruktury krytycznej lub danych osobowych.
Regularne backupy, aktualizacje, silne hasła i szkolenia dla pracowników to podstawa.
